Tarsus Literatürü

DÜNDEN BUGÜNE TARSUS 

TARSUS FROM YESTERDAY TO TODAY 

İlk baskısı 2007 yılı sonlarında gerçekleşen kitabın ikinci baskısı yine 2021 sonlarında Tarsus Belediyesi tarafından yapılmış. Tarsus’un tarihi, doğal, sosyal ve ekonomik özelliklerini Türkçe ve İngilizce olarak ele alan kitap turistik rehber niteliği de taşıyor.

Tarsus’un günlük kimlik kodlarını, birçok açıdan nevi şahsına münhasır hallerini, tarihe kaydedilen çok renkli ve çok hareketli yaşam serüvenini bir arada bulmak mümkün. Ayrıca tüm bunlar bolca renkli fotoğraflarla desteklenmiş.

Kitap bir süredir düşünülen turizm projesinin ilk ayağı olmakla birlikte küçük çaplı “Tarsus Atölyesinin” kolektif bir ürünü. Bu yüzden ülkenin en eski turizm kentlerinden biri olmakla övünen Tarsus’un gelişen turizm pazarından pay alamayışıyla yaşadığı büyük sıkıntıyı ortaya koyuyor. 2008 yılının St. Paul Yılı ilan edilmesiyle yeniden ümitlenen Tarsusluların turizm adına tüm iyi niyetli duygularını paylaşacak, onların beklentilerini karşılayacak bir çalışma olarak görülebilir. 

-------------------------------------------------------

 Göde Şaka-i Tarsusi

Her zaman söylerim; “Tarsus’un 1950 öncesi günlük yaşamının, gelenin gidenin tarihini berberler, 1950 sonrasını eczacılar yazmalı” diye… Sevgili Orhan Kır bunu çok güzel yapmış. Göde Şaka-i Tarsusi’de Tarsus adına unutulmuş, unutulmaya yüz tutmuş pek çok değeri alıp hak ettiği şekilde bir kitaba toplamayı başarmış. Üstelik daha evvel Tarsus literatürüne kattığı pek çok eserinde olduğu gibi kendine has üslubu ile bir şehrin sadece taştan ve betondan olmadığını bir kez daha göstermiş.
Kitabın her satır ve her cümlesi sadece Tarsus’u yaşamış birinin dilinden dökülmemiş; usta bir kalemin hünerli ellerinde adeta yeniden hayat bulmuş. Espri ve ironi ile zenginleştirilen cümleler ikinci ağızdan olsa bile ritmini ve canlılığını yitirmiyor. Yer yer ayrıntıya giriş sebebi olarak pek çok malumatı tarih adına kayıt altına aldığı da gözden kaçmıyor.
Tarsus’un zaman tünelinde anı ve anımsama üzerine güzel bir tarihi belge olan bu eseri kaleme alan Sayın Orhan Kır’ın emeğine ve yüreğine sağlık.

....................

   

Tarsusi

Tarsusi, sanırım son yıllarda Tarsus adına yapılan en orijinal çalışma. Kitap Ali Tekin Koçak imzasıyla Tarsus Belediyesi kültür yayınlarının 39. Kitabı olarak çıkmış. 2010 yılı baskılı ve 255 sayfadan oluşuyor.

Bu çalışma, ağız bilimi araştırması olarak Tarsus için bir ilk! Derleme yapılan yerin sosyokültürel yapısının tahlilinde dile de başvurulması, kuşkusuz bu özgün malzemeyi değerli kılıyor. Dolayısıyla titiz ve ayrıntı isteyen bir çaba gerektiriyor. Yazarının da ifade ettiği gibi; ağız konusunda araştırma yapmak dil bilimcilerin işi, ama o ağza hakim olan birisinin de bu çalışmayı pekala başarıyla yerine getirebileceği Tarsusi ile Sayın Koçak kanıtlamış. Gerçekten; yakından tanıdığım ve bilgisine güvendiğim Ali Tekin Koçak doğma büyüme Tarsuslu olması dışında kentin iç dünyasını çok iyi tanıyan, demografik yapısının her alanından bilgi alan bir noktada yer alıyor olması kendisini avantajlı hale getiriyor.

Sessiz sedasız yazılan eserin değeri eminim sonradan daha iyi anlaşılacak. Hemşeri-şehir ilişkisinin bu güzel ürününün ortaya konmasında emeği geçen herkese teşekkür ederiz. 

......................................................

Tarsus Basın Tarihi

Tarsus mahalli basınının derli toplu hale getirildiği güzel bir yayın. Kendiside bir gazeteci olan Uğur Pişmanlık, 1908’de kentin gazeteyle tanışması ve 2008’e kadar olan hikayeyi akıcı bir dille anlatıyor. Bu uzun erimli çaba, 1908 yılında Mehmet Tahir Efendinin Tarsus gazetesini çıkarmasıyla başlıyor ve bir asırlık bu sürecin arşiv belgelerinden oluşuyor.

Eser aynı zamanda taşranın zahmetli hallerinde ve mürettiphânelerinde kurşun harfler arasında mürekkep kokusunu içene çeke çeke hayatlarını sürdürmüş basın emekçilerinin tarihini kapsıyor. Dile kolay, söz konusu süreç, 85 gazete, 14 derginin basıldığı Tarsus’ta önemli gelişmelerin, figürlerin ve ortaya konan eserlerin olduğu dikkat çeken bir dönemdir.  

Bu değerli eser, İstanbul Tarsus Kültür ve Dayanışma Derneği yayını olarak 2009 yılında basılmış.

.........................

Tarsus'tan Derlemeler

Tarsus halk kültürünün ortaya koyduğu ortak mirası günümüze aktaran referans bir kaynak. Kitap; her şeyin birbirine benzediği, dolayısıyla halkın kendi kültüründen uzaklaştığı veya yabancılaştığı günümüz ortamında önemli bir görev üstleniyor.

Aynı zamanda eskiden kalmış yaşam pratiklerinin, yaşamla iç içe geçmiş hallerin, mananın ve bir yere ait ruhun yansımasını oluşturuyor . Türkü, şiir, ağıt, masal, efsane, mani, bilmece ve destan gibi daha pek çok değerin gönüllülük temelinde bir araya getirilmesiyle eskiyle yeni arasında bir iletişim ağı oluşturuyor.

1984 yılından bu yana görev yaptığı yerlerde halk ürünlerini derleyen Halil Aksoy’un bu titiz çalışmayı memleketi Tarsus için ortaya koyması ise ayrı bir anlam taşıyor. Yani yazarın kendi kültürü ve onun korunmasında, yaşatılmasında önemli bir işlev yerine getiriyor.

Yazılı olduğu kadar sözlü anlatımın literatüre kazandırıldığı bu eser Tarsus Belediyesi tarafından 2005 yılında basılmış.


           _________________________

Tarsus Çatalburun Av Köpekleri 

(Türk Pointer'i)

Tarsus’un gizli kalmış birçok maddi değeri arasında Çatalburun av köpekleri farklı bir yere sahiptir. Zira hala yaşayan ve sahip çıkılması gereken bir örnektir. Bu munis, sevecen ve itaatkar köpekleri daha çok avcılar tanısa da yalnız Tarsus’un değil, aynı zamanda ülkemizin de önemli gen rezervlerinden birini oluşturmaktadır. Fakat yazık ki standartlarının ortaya konmaması nedeniyle literatürdeki yerini alamamıştır.

Tarsus ve bu ırk için eksiklik olarak görülen noktaları bir nebze gidermek üzere Sayın Ümit R. Dinçer, beş yılı aşan kapsamlı bir çalışma ile konuyu ele almış. Kitap, 2006 yılında; Berdan Tarih ve Kültür Varlıklarını Koruma Vakfı’nın kentsel ve sosyal sorumluluk projeleri kapsamında sunulmuş.

Onlara Çatalburun denmesinin sebebi ise tam ortadan ikiye bölünmüş gibi duran burunları. Bu kusurları aynı zamanda en büyük avantajları. Bu sayede sanki iki burunları varmış gibi daha iyi koku alıyorlar ve diğer özellikleri ile birleşince tercih edilen bir av köpeği cinsi oluyorlar.

----------------------------

Tarsus: Bir Ölümsüz Şehre Dokunmak

    Hüseyin Adıbelli tarafından kaleme alınan bu kitap, farklı dergilerde yayınlanmış, akademik dizilimden ziyade bir öğrenme günlüğü olarak değerlendirilmiş araştırma, hikâye, gözlem, hatıra ve denemelerden oluşuyor. Kimi metinler neredeyse yirmi beş yıl önce yazılmış. Bu nedenle kent belleğinde onlara daha kolay ulaşmak adına bir seçki oluşturulmuş.

Kitaptaki yazılar geçmişte aynı başlıklar altında  Berdan Fabrika Bacası, Düşün ve Haydut dergilerinde yayınlanmış.

Başlıklarından da anlaşılacağı gibi hepsi Tarsus’a dokunan yazılar. Yazarın içinde uzunca bir süre yaşadığı Tarsus’u sahiplenen, onu dert edinen, sorgulayan, kısaca sağlıklı bir şehirde yaşama arzusuyla sürdürülebilir çözümler getiren yerel bakış açısı ortaya koyuyor. Bir başka deyişle, bu koca şehrin görünmezlerini, aksayanlarını, saklananlarını, bilinmeyenlerini tarihe dönük değerlendirmelerle yeniden gündeme taşıyor.

Yazarına göre bu yazılar şehrin gerçekleriyle yüzleşmek kadar bir yerde Tarsus’un yeniden keşfidir de; şehrin gizemli özünün ve yerel farklılıklarının ortaya konması yeni alanlar ve alternatif çabalar demektir. Bu yüzden mamur çevresiyle birlikte daha çok tarihsel perspektife odaklanan makaleler Tarsus için hayati öneme sahip “yaşanabilir şehir” senaryolarına katkı sağlaya-bilmektir.

\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\

Bir Tarsus Efsanesi: Şahmeran

Derleme kitap, arkeolog Hüseyin Adıbelli, gazeteci-yazar Uğur Pişmanlık, akademisyen Gündegün Parlar ve Nilgün Çıplak’ın Şahmeran mitolojisi üzerine inceleme, değerlendirme ve öyküsel yazıları yer alıyor. Kitapta ayrıca Şahmeran Tarsus ilişkisi çeşitli yönleriyle ele alan bölümler, kentteki Şahmeran hamamının tarihi ile yılan hikayeleri ile anılan Kızkalesi, Kız Kulesi gibi yapıların öykülerine yer veriliyor.

İlk baskısı 2007’de çıkan daha sonra Aratos Kitaplığı Kültür Dizisi olarak iki kez yayınlanan kitapçığı yeni katkılarla geliştirilerek ve görsellerle zenginleştirilerek üçüncü kez yayınlanmıştır.